Dit moet je weten als zorgverlener!
Ieder kind heeft het recht om bij zijn ouders op te groeien. Maar als er binnen de thuissituatie ernstige problemen ontstaan en het kind daarbij in zijn ontwikkeling wordt bedreigd, is de overheid verplicht om in te grijpen. Het kan gaan om maatregelen met verstrekkende gevolgen, zoals ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing. Hiervoor is wel een rapportage nodig, die de maatregel feitelijk onderbouwd. Helaas gaat dit nog wel eens mis. Daarom is waarheidsvinding in de jeugdzorg zo belangrijk. Maar wat is waarheidsvinding? Waar moet zo’n rapport aan voldoen? En wat als jouw cliënt het niet eens is met het rapport?
Wat is waarheidsvinding?
Ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing zijn ingrijpende maatregelen, die een enorme impact hebben op zowel het kind als de ouder. Daarom is het ontzettend belangrijk dat dit soort maatregelen goed zijn onderbouwd.
In 2015 is de Jeugdwet ingevoerd en daarmee zijn de eisen van waarheidsvinding wettelijk vastgelegd. Dit betekent dat de Raad voor de Kinderbescherming en Gecertificeerde Instellingen verplicht zijn om de van belang zijnde feiten volledig en naar waarheid op te schrijven in rapporten of verzoekschriften. Het idee hierachter is dat de kinderrechter goed geïnformeerd en op basis van de feiten een beslissing kan nemen, mocht het nodig zijn om een ingrijpende maatregel te hanteren. Eigenlijk gaat het bij waarheidsvinding dus om feitenonderzoek.
Feitenonderzoek: een zorgvuldige onderbouwing is noodzakelijk
In een feitenonderzoek worden relevante feiten verzameld, wordt er gesproken met betrokkenen en informanten en er wordt beoordeeld in welke mate de ontwikkeling van het kind bedreigd wordt. Dit wordt vastgelegd in een rapport. Feitenonderzoek kan plaatsvinden na een eerste melding bij Veilig Thuis, maar ook als een gezin al langer in een jeugdhulpverleningstraject zit.
Toch kwamen er een aantal jaren geleden vanuit cliënten steeds vaker negatieve signalen binnen over deze procedure. Een deel was ontevreden over de manier waarop feiten werden verzameld en hoe beslissingen tot stand kwamen. Daarnaast voelden cliënten en ouders/verzorgers zich niet altijd gehoord door de professional. Daarom heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid in 2018 een Actieplan Verbetering feitenonderzoek in de Jeugdbeschermingsketen opgesteld.
Waarom is een compleet en correct rapport zo belangrijk?
Inmiddels zijn er stappen gezet in de verbetering van het feitenonderzoek, maar toch gaat het nog geregeld mis in de jeugdzorg. Zo oordeelde een Bredase kinderrechter in juli nog hard over de manier waarop instanties met een Tilburgs gezin zijn omgegaan. Onder andere door foutieve en incomplete rapportages over de ouders is een vijfjarig jongetje ten onrechte uit huis geplaatst. De kinderrechter noemt het ‘schrijnend dat er binnen één gezin zoveel is fout gegaan in de hulpverlening.’ Uiteindelijk wees de kinderrechter het verzoek om verlenging van de ondertoezichtstelling van het kind af, maar de gebeurtenissen hebben wel geleid tot een getraumatiseerd kind.
Waar moet een rapport aan voldoen?
Dit voorbeeld laat zien hóe belangrijk het is om een rapport zorgvuldig op te stellen en ervoor te zorgen dat het compleet is en géén onjuistheden bevat. Volgens de Raad van de Kinderbescherming moet een rapport aan de volgende randvoorwaarden voldoen*:
- Feiten en meningen worden standaard gescheiden beschreven;
- Hoor en wederhoor wordt toegepast en standaard opgenomen in de rapportages;
- Beschrijvingen zijn zoveel mogelijk concreet en zonder speculatieve formuleringen;
- Accordering van informatie wordt expliciet gemaakt in de rapportage;
- De weging van belemmerende en beschermende factoren voor de situatie van het kind en de conclusie hierover is duidelijk herleidbaar en navolgbaar;
- Rapporten van externe deskundigen worden in het geheel als bijlage toegevoegd aan de rapportages.
Wat als jouw cliënt het niet eens is met het rapport?
Stel dat jij als zorgverlener je uiterste best hebt gedaan om een compleet rapport op te stellen, maar jouw cliënt zich hier toch niet in herkent. Wat doe je dan?
Realiseer je in elk geval dat een rapport voor jouw cliënt of ouder/verzorger beangstigend kan zijn, omdat dit dus verstrekkende gevolgen kan hebben. En natuurlijk heeft jouw cliënt recht op inzage. Als er feitelijke zaken in het rapport staan die niet kloppen, dan moet je dit aanpassen. Gaat het om een menings- of visieverschil, dan heeft jouw cliënt er recht op dat dit aan het rapport én het medisch dossier wordt toegevoegd.
Hoewel het ontzettend belangrijk is dat jij als zorgverlener van jouw cliënt of ouder/verzorger de kijk op de zaken hoort, kan het voor hen moeilijk zijn om dingen waar zij het niet mee eens zijn bespreekbaar te maken. Jouw cliënt kan in zo’n geval een vertrouwenspersoon van het AKJ inschakelen, die helpt bij het schrijven van brieven of e-mails of ondersteuning biedt tijdens klachtgesprekken.
Luisteren tussen de regels door
Als zorgverlener heb je soms te maken met ethische keuzes. Want wat is nu het beste voor het kind? De keuzes die je maakt, kunnen het kind voor de rest van zijn/haar leven tekenen. Zet het kind daarom centraal. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk kan het lastig zijn. Luister daarom tussen de regels door naar wat er gezegd wordt. Is de acute veiligheid in het geding? Wat is er geregeld voor het kind? En heeft het gezin een sociaal netwerk? Natuurlijk zijn regels en meldplicht noodzakelijk. En soms is het overduidelijk dat er direct gehandeld moet worden. Maar twijfel je? Kijk dan naar het complete plaatje en zorg ervoor dat je volledig geïnformeerd bent door het kind, de ouders en andere betrokkenen.
Ontvang een gratis checklist
Ben jij zorgverlener en zie je soms door de bomen het bos niet meer als het gaat om waarheidsvinding? Download dan de gratis checklist. Heb je nog vragen hierover? Neem contact met ons op.
Bron: Raad voor de Kinderbescherming