Jongeren vallen tot hun 18e verjaardag wettelijk gezien onder de verantwoordelijkheid van hun ouders of verzorgers. Daarna zijn ze voor de wet volwassen en dus zelfstandig. Als zij extra ondersteuning nodig hebben, wordt het alleen ingewikkeld. Want tot hun 18e wordt de ondersteuning betaald vanuit de Jeugdwet. Daarna neemt de Wmo dit over. Hier zitten echter veel haken en ogen aan. Wat moet je nou precies weten als jeugdhulpverlener? Hoe bereid je je cliënt hierop voor? En hoe zorg je voor een soepele overgang van Jeugdwet naar Wmo?
Van Jeugdwet naar Wmo
Ouders en jeugdigen met opgroei-, opvoedings- en psychische problemen kunnen op grond van de Jeugdwet hulp krijgen. Ouders kunnen bijvoorbeeld begeleiding krijgen bij de opvoeding van hun kind. Voor jeugdigen zijn verschillende vormen van hulp mogelijk, zoals laagdrempelige begeleiding, intensieve behandeling of verblijf in een instelling.
Wanneer iemand 18 jaar is geworden, stopt jeugdhulp meestal. De meeste vormen van jeugdhulp vallen vanaf die leeftijd onder andere wetten, zoals de Wmo, de Zorgverzekeringswet of de Wet langdurige zorg (Wlz).
Welke hulp wordt overgenomen door de Wmo?
De Wmo neemt bijvoorbeeld hulp of ondersteuning over, die jongeren in staat stelt tot zelfredzaamheid of participatie. Bijvoorbeeld begeleiding of ondersteuning bij zelfstandig wonen, zoals de voortzetting van een kamertrainingstraject.
Daarnaast zijn gemeenten ook verantwoordelijk voor mensen met psychische of psychosociale problemen, die aangewezen zijn op wonen in een beschermde omgeving. Hebben jongeren van 18 jaar of ouder geen beschermde woonomgeving, terwijl ze deze wel nodig hebben? Dan is de gemeente vanaf het 18e levensjaar op grond van de Wmo verantwoordelijk om een verblijf in een beschermde woonvorm te bieden.
Van jeugdhulp naar Wmo: wat moet er wanneer in gang gezet worden?
Wanneer er sprake is van een overgang van jeugdhulp naar Wmo zijn de processen binnen gemeenten niet altijd even goed afgestemd. Maar als jeugdhulpverlener wil je natuurlijk dat de zorg ook blijft doorlopen nadat jouw cliënt 18 jaar geworden is. Om te zorgen voor een soepele overgang moeten een aantal dingen in gang gezet worden, vóórdat jouw cliënt 18 jaar wordt. Waar moet je als jeugdhulpaanbieder dan rekening mee houden? En hoe voorkom je dat jouw cliënt na zijn of haar 18e verjaardag tussen wal en schip valt?
- Stel voor een jeugdige waarvan je verwacht dat de hulp ook na de leeftijd van 18 jaar moet doorlopen al bij de leeftijd van 16,5 jaar een toekomstplan op. Ga met je cliënt en de ouders/verzorgers in gesprek om hem of haar voor te bereiden op de overgang van jeugdhulp naar Wmo. Wat heeft je cliënt nodig na zijn 18e? Waar is hij mee geholpen?
- Start je jeugdhulp voor iemand tussen de 16,5 jaar en 18 jaar? Controleer dan of er een recent toekomstplan beschikbaar is. Is dit er niet? Stel er dan alsnog een op, zodra je start met jeugdhulp.
- Denk je dat er na de leeftijd van 18 jaar nog hulp nodig is? Neem dan een half jaar voordat jouw cliënt 18 wordt contact op met een Wmo consulent van de gemeente over de continuering van de ondersteuning.
- Zorg er daarnaast voor dat je de gemeentelijke afdeling ‘Werk & Inkomen’ betrekt bij jongeren, die bijna 18 worden. Zij kunnen meedenken over de mogelijkheden rondom werk en kijken naar de inkomenspositie.
‘Samenwerking’ en ‘tijdig beginnen’ lijken dus de sleutelwoorden te zijn voor een soepele overgang van de Jeugdwet naar de Wmo. Vind je het lastig om al bij de leeftijd van 16,5 jaar een toekomstplan op te stellen? Menzis ontwikkelde samen met de gemeente Groningen een stappenplan, die je als jeugdhulpaanbieder kunt gebruiken.
Van Jeugdwet naar Wlz of Zorgverzekeringswet
Niet alle vormen van ondersteuning die gestart zijn onder de jeugdwet worden na de leeftijd van 18 jaar overgenomen door de Wmo. Er zijn ook behandelingen die daarna onder de Wlz of de Zorgverzekeringswet vallen.
Zo vallen hulp voor ernstige psychiatrische problemen en licht verstandelijk gehandicapten bijvoorbeeld onder de Wlz. Het gaat dan vaak om integrale en multidisciplinaire behandelingen in een Wlz-instelling, die gestart zijn onder de Jeugdwet. Als zorgverlener kun je voor jouw cliënt een Wlz-indicatie aanvragen bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ).
Als een jeugdige vanwege een lichamelijke beperking of ziekte in een instelling verblijft, wordt dit meestal overgenomen door de Zorgverzekeringswet. Sinds 2017 is er een overgangsregeling voor jongeren die van de Jeugdwet overgaan naar de Zorgverzekeringswet. Als het vanwege een opgebouwde behandelrelatie tussen de behandelaar en de cliënt gewenst is om deze behandeling voort te zetten, kan hier gebruik van gemaakt worden. Hiervoor gelden wel enkele voorwaarden. Als je cliënt zorg nodig heeft vanuit de Zorgverzekeringswet, moet dit worden aangevraagd bij de zorgverzekeraar.
Verlengde jeugdhulp
Toch hoeft jeugdhulp niet altijd direct te vervallen wanneer iemand 18 jaar is geworden. In de Jeugdwet is de mogelijkheid van verlengde jeugdhulp opgenomen. Hierin wordt gesteld dat iemand tussen de 18 en 23 jaar ook een jeugdig persoon is en gebruik kan maken van hulp, wanneer:
- iemand al jeugdhulp ontving vóór zijn 18e verjaardag en er is bepaald dat voortzetting van deze hulp noodzakelijk is;
- vóórdat iemand 18 jaar werd, is bepaald dat jeugdhulp noodzakelijk is;
- is bepaald dat jeugdhulp die iemand voor zijn 18e heeft gehad, binnen een termijn van een halfjaar hervat moet worden.
Is er sprake van één van deze drie situaties? Dan kan tot de leeftijd van 23 jaar gebruik gemaakt worden van verlengde jeugdhulp.
Hoe zit het met de overdracht van het dossier?
Het kan voorkomen dat een andere hulpverlener de behandeling of begeleiding van jouw cliënt overneemt. In dat geval draag jij als jeugdhulpverlener – met toestemming van je cliënt – de inhoud van het medisch dossier over aan de nieuwe hulpverlener. Dit met het oog op de continuïteit van de zorg. Als jeugdhulpverlener moet je jouw cliënt hierover informeren en expliciet toestemming vragen om het dossier beschikbaar te stellen aan de nieuwe behandelaar. Deze toestemming leg je vervolgens vast in het medisch dossier.
Meer informatie en contact
Ben je jeugdhulpverlener en wordt één van jouw cliënten binnenkort 18 jaar? Dan kan het complexe landschap van wet- en regelgeving nogal overweldigend zijn. Onze checklist loodst je hierdoorheen. Kom je er toch niet uit? Neem dan contact met ons op. Wij denken graag met je mee.